
„Pijacy” zwiastun
Twórcy
Scenariusz i reżyseria
Artur W. Baron
Scenografia, reżyseria świateł
Łukasz Błażejewski
Kostiumy:
Dorota Roqueplo
Choreografia:
Maćko Prusak
Opracowanie muzyczne:
Paweł Romańczuk
Przygotowanie wokalne
Artur Sędzielarz
Projekcje video
Tomasz Głodek
Asystent scenografa
Magdalena Łakoma
Asystent kostiumografa
Beata Klimkowska-Stabryła
Asystent reżysera/inspicjent
Magdalena Gródek
Obsada

Krzysztof Bochenek
—
Pijakiewicz

Aleksandra Godlewska
—
Pijakiewiczowa

Justyna Schneider
—
synowica Pijakiewicza

Wojciech Leonowicz
—
Iwroński - kawaler

Patryk Szwichtenberg
—
Sobrecki – kawaler

Dariusz Starczewski
—
Łykaczewski

Ewa Mitoń
—
Łykaczewska

Krzysztof Cybulski
—
Ebriacki

Alina Kamińska
—
Ebriacka

Juliusz Krzysztof Warunek
—
Lusztykiewicz

Magdalena Walach
—
Roztropska, ciotka Teresy

Lidia Olszak
—
Magdalena, służebna Pijakiewiczów

Marek Bogucki
—
Hajduk Bachusewicz

Tomasz Lipiński
—
Hajduk Bachusewicz
Rozmowa z Arturem W. Baronem
– Pijacy według Franciszka Bohomolca w pańskiej reżyserii pojawili się już trzy lata temu w Teatrze Polskim w Szczecinie.
– Tak, graliśmy tę komedię przez jeden sezon w 2019 roku, potem teatr w Szczecinie został zamknięty z powodu przebudowy. Pijacy w Teatrze Bagatela są jednak zupełnie nową sztuką, właściwie wszystkie jej elementy są nowe. Tekst został zmieniony; choć nadal głównym spoiwem jest oświeceniowa komedia Bohomolca, to poszerzyłem ją o fragmenty z innych sztuk tego autora, a także o elementy z pamiętników, dzienników i różnych tekstów staropolskich. Dodałem też więcej cytatów z współczesnej, mówiącej o piciu prozy: z Pilcha czy Jerofiejewa. Ale przede wszystkim diametralnie odmieniona została koncepcja inscenizacyjna i obsadowa, nowi są twórcy, biorący udział w projekcie. Stąd pomysły na kostiumy autorstwa Doroty Roqueplo, kompletnie zmieniony kształt scenograficzny, stworzony przez Łukasza Błażejewskiego, a także inna warstwa muzyczna, skomponowana przez Pawła Romańczuka z zespołu Małe Instrumenty, inne piosenki, a nawet inny ruch sceniczny, opracowany przez Maćko Prusaka. Słowem – Bagatela od Nowa i Pijacy od nowa!
– Jak tekst oświeceniowy brzmi dzisiaj? Uwspółcześnił go pan?
– Akcja spektaklu dzieje się współcześnie, choć bawimy się i na różne sposoby gramy odniesieniami do sarmatyzmu. Nie udajemy oczywiście sarmatów jak z Sienkiewicza, ale tworzymy na wskroś współczesne postaci, które mówią językiem staropolskim ze współczesną energią i ekspresją. Mam nadzieję, że udało nam się to połączyć bez sztuczności i nadęcia. Wszystko to sprawia, że osiemnastowieczny tekst Pijaków nabierze rumieńców i stanie się bliższy dzisiejszej widowni. Trzeba jednak zaznaczyć, że od oświecenia do dnia dzisiejszego tak naprawdę bardzo niewiele się zmieniło w Polskiej obyczajowości – jak piliśmy, tak pijemy! Dużo i wciąż na umór, pijemy z jakąś dzikością serca i szaleństwem, które zdają się wiele mówić o naszym narodowym charakterze. Jerzy Pilch w swojej sienkiewiczowskiej frazie, która wspaniale koresponduje z językiem Bohomolca, ujął to tak: „Piję, bo piję, piję, bo lubię, piję, bo jestem obciążony genetycznie. Wszyscy moi przodkowie pili. Pili moi pradziadowie i dziadowie, pił mój ojciec i piła moja matka. Nie mam sióstr ani braci, ale jestem pewien: gdyby byli na świecie, wszystkie moje siostry by piły i wszyscy moi bracia również by pili”.
– Czy to nie trochę smutne?
– Bohomolec napisał Pijaków trzysta lat temu z myślą o naprawie moralnej polskiego społeczeństwa, ale społeczeństwo, jak to społeczeństwo, jest jakie jest i ma to do siebie, że niezbyt chętnie się uczy i chyba niekoniecznie jest skłonne do naprawy. Można się więc zastanawiać, czy umoralnianie w ogóle ma jakiś sens. Dlatego nie traktuję tej sztuki umoralniająco. Nie oceniam ani tych, którzy piją, ani samego picia. Zresztą już w starożytności wykopywano tabliczki z tekstami, w których piętnowano „młódź wszeteczną” i jej zepsucie moralne. Dlatego podchodzę do sprawy z przymrużeniem oka, a nawet z wielką wyrozumiałością dla bohaterów. W naszych Pijakach stawiamy lustro, w którym każdy może się przejrzeć i pomyśleć o własnych doświadczeniach, wyciągnąć wnioski, a także zobaczyć, jak niewiele się różnimy od naszych sarmackich przodków. Pijakiewicz wypowiada w sztuce Bohomolca takie słowa: „Chcesz przyjaźń z kimś zawrzeć – trzeba się upić; chcesz sprawę jakąś wykierować – trzeba się upić. Inaczej zginąłby człowiek na tym świecie!”. Mam wrażenie, że to bardzo współczesna myśl, oddająca odwieczny stan polskiego ducha. Bez wódeczki nie da rady, kto nie pije ten donosi, rudy – napij się, i tym podobne. Pozornie opowiadamy więc „rzecz wesołą i pełną przyjemności”, ale można w niej zobaczyć i drugą, znacznie mniej zabawną stronę. Choćby tradycja przymuszania do picia – „Nie pić, nie pić, jak nie pić, mając gości u siebie? Pozwolić gościowi odejść zanim się upije, jako też przyjęcie zakończyć, zanim pan domu pijany nie będzie, wstyd przynosi” – oto zwyczaj staropolski, ale i dziś nam nie obcy, prawda? A trzeba też wiedzieć, że wówczas wypijano ogromne ilości alkoholu. Naczynia do picia trunków z osiemnastego czy nawet dziewiętnastego wieku były ogromne i nierzadko mieściły całą butelkę wina, jak choćby kielichy powitalne, nazywane wilkami od niemieckiego willkommen. Zarówno więc obyczaje, jak i ilości, które wypijano, nie sprzyjały zdrowemu oglądowi świata i otaczającej nas rzeczywistości. I skończyło się, jak się skończyło…
– Skąd pomysł na wystawienie komedii Franciszka Bohomolca?
– Po prostu lubię imprezować! [śmiech] Pomyślałem, że zamiłowanie do zabawy bardzo głęboko w nas, Polakach, tkwi, i dobrze zobaczyć to z dystansu, dobrze się w tym przejrzeć. Poza tym konfrontacja z komedią oświeceniową była dla mnie bardzo ciekawym doświadczeniem. Mam też poczucie, że jest to pewien rodzaj misji: przywracanie starodawnym tekstom życia i nadawanie im nowej jakości to naprawdę wspaniała rzecz! Choć w tekście Bohomolca nie ma specjalnych głębi filozoficznych czy rozważań o naturze picia, starałem się znaleźć przestrzeń i dla takich rozważań. Gdzieś w tle pojawiają się więc pytania: czy picie jest naszą polską tożsamością, stanem polskiego ducha? Czy naprawdę bez tego się nie da? Pewnie się nie da. No więc: „W Polskę idziemy, drodzy panowie, w Polskę idziemy! Nim pierwsza seta zaszumi w głowie, drugą pijemy!”.
Z Arturem W. Baronem rozmawiała Katarzyna Wójcik
Osoby
Franciszek Bohomolec (1720–1784)
Był jedną z czołowych postaci polskiego oświecenia. Zasłużył się zarówno na polu literackim, jak i edukacyjnym. Przez 20 lat uczył w warszawskiej szkole zakonu jezuitów, do którego należał; kierował także drukarnią warszawską, redagował „Kurier Polski” i „Wiadomości Uprzywilejowane Warszawskie” oraz pisał do „Monitora”. W swoich mowach i artykułach występował w obronie czystości języka polskiego i kultury polskiej, piętnując manieryczne stosowanie obcych zwrotów. Wydał między innymi dwa podręczniki do nauki retoryki i poetyki, a także tom wierszy. Trzon jego
twórczości literackiej stanowiły jednak dramaty, które zaczął tworzyć w wieku
25 lat. Zasłynął przede wszystkim jako twórca teatru pedagogicznego w Polsce.
Jego komedie, zwane konwiktowymi, propagowały naprawę obyczajów, równość
społeczną, a także zaniechanie uprzedzeń wobec obcokrajowców, i przeznaczone
były w szczególności do wystawiania na otwartych scenach przez młodzież
szkolną. Wiele spośród nich było przeróbkami sztuk zagranicznych twórców, w tym
Moliera, którego – jak napisał Jan Kott – Bohomolec „odkrył dla polskiej sceny”. Zamieszczona w wydanych w 1767 Komediach na teatrum JKMci wyprawowanych sztuka Pijacy reprezentuje ten typ dowcipnej farsy na tle lekkiej, zabawnej intrygi, po którą Bohomolec sięgał w swojej twórczości najchętniej.
Artur W. Baron
Scenarzysta i reżyser. Wyreżyserował między innymi filmy Anioł w Krakowie (2002, nagrodzony m.in. Nagrodą za debiut reżyserski na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych oraz Polską Nagrodą Filmową Orzeł), Zakochany Anioł (2005, nagrodzony Srebrnym Granatem na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Komediowych), Tischner – życie w opowieściach (2008, nagroda Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji) oraz Marek Edelman: Życie. Po prostu (2008, Nagroda Publiczności na Festiwalu Form Dokumentalnych „Nurt”). W swoim dorobku ma również reżyserię spektakli teatralnych i telewizyjnych – m.in. Wariacje tischnerowskie. Kabaret filozoficzny (2018), Igraszki z diabłem (2020) oraz Inne rozkosze (2021). Pijacy w Teatrze Bagatela są zupełnie nową odsłoną tej komedii, granej przez jeden sezon w 2019 roku w teatrze w Szczecinie. Sztuka Bohomolca została poszerzona o fragmenty z innych dzieł tego autora, a także o elementy z pamiętników oraz dzienników staropolskich i z literatury współczesnej. Relację między dawnym a współczesnym uzupełniają kostiumy autorstwa Doroty Roqueplo, scenografia stworzona przez Łukasza Błażejewskiego, a także warstwa muzyczna, którą skomponował Paweł Romańczuk z zespołu Małe Instrumenty.
Dorota Roqueplo
Kostiumografka, absolwentka Szkoły Projektowania i Kostiumu w Paryżu. Wielokrotnie nagradzana za swoje projekty, m.in. Polską Nagrodą Orzeł w kategorii najlepsze kostiumy (2012 – za Młyn i krzyż, 2015 – za Miasto 44, 2016 – za Hiszpankę, 2022 – za Magnezję). Jej projekty można zobaczyć także w spektaklu Teatru Bagatela Piosenki od nowa. Kamila Klimczak.
Recenzje
Galeria
(6 zdjęcia)Zespół muzyczny
Fortepian
Dawid Sulej Rudnicki
Skrzypce, gitara
Michał Chytrzyński
Trąbka
Zbigniew Szwajdych
Perkusja
Michał Peiker
Saksofon
Marcin Konieczkowicz
Gitara basowa, kontrabas
Grzegorz Bąk
Twórcy
Reżyseria
Krzysztof Materna
Scenariusz
Krzysztof Materna, Kamila Klimczak
Opracowanie muzyczne
Dawid Sulej Rudnicki
Scenografia
Marek Braun
Kostiumy
Dorota Roqueplo
Obrazy
Jerzy Skolimowski
Projekcje
Wojciech Kapela
Światła
Marek Oleniacz
Dżwięk
Mateusz Hajto
Autor plakatu
Łukasz Błażejewski
Asystent reżysera
Aleksandra Wiśniewska
Inspicjent
Monika Handzlik
Obsada
Jaka była myśl przewodnia przy wyborze piosenek do recitalu Kamili Klimczak?
Osoby
Kamila Klimczak
Aktorka Teatru Bagatela w Krakowie. Współpracowała również z Teatrem STU, Teatrem Barakah, Teatrem Komedia i Teatrem KTO w Krakowie, Teatrem im. St. Jaracza i Teatrem Muzycznym w Łodzi, a także Teatrem Rampa w Warszawie. Artystka legendarnej krakowskiej Piwnicy Pod Baranami. W zespole Leopolda Kozłowskiego śpiewała tradycyjne pieśni żydowskie w języku hebrajskim i jidysz, a także zupełnie nowe, napisane do słów i tłumaczeń Jacka Cygana. Laureatka licznych nagród wokalnych i aktorskich, m.in. I Nagrody na XXI Ogólnopolskim Festiwalu Piosenki Francuskiej w Lubinie, I Nagrody na Przeglądzie Piosenki Kabaretowej O.B.O.R.A. w Poznaniu. Współpracuje z Teatrem Polskiego Radia i Radiem Kraków. Nagrała płytę Rysy na życiorysie, będącą zapisem jej spektaklu recitalu z Piwnicy pod Baranami. Odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi.
Dawid Sulej Rudnicki
Kompozytor, aranżer, pianista. Absolwent Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach. Pedagog Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie i Krakowskiej Akademii Tańca L`art de la Danse. Autor piosenek, muzyki do spektakli, pokazów tanecznych i filmów. Otrzymał Nagrodę Rektora PWST w Krakowie i Nagrodę Teatralną im. Stanisława Wyspiańskiego. Napisana wspólnie z Agnieszką Grochowicz piosenka Niestosowne Sny zajęła I miejsce na Alternatywnej Liście Przebojów Radia Kraków, a film Przyjęcie w reżyserii Maćka Bochniaka z jego muzyką zdobył wyróżnienie specjalne na festiwalu Open City Docs w Londynie.
Jerzy Skolimowski
Malarz, poeta, scenarzysta, aktor filmowy, reżyser ponad 20 filmów, zdobywca wielu nagród, m.in. Złotego Niedźwiedzia w Berlinie za Le Depart, Grand Prix du Jury w Cannes za The Shout i Grand Prix w Wenecji za Essential Killing. Pierwszą wystawę indywidualną swoich obrazów miał w Turynie w Webber Gallery w 1996 roku. Swoje prace prezentował także w galeriach m.in. w Berlinie, Bukareszcie, Los Angeles, Oslo, Paryżu, Toronto, Salonikach, Warszawie. Jego obrazy znajdują się w zbiorach muzealnych i prywatnych kolekcjonerów (m.in. Jacka Nicholsona). W 2015 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Laureat wielu konkursów, m.in.: I miejsce w Transatlantyk Poznań International Film and Music Festival oraz w Legnica Cantat, II miejsce w Komeda Jazz Festival, a także wyróżnienie w Iława Old Jazz Meeting i nagroda publiczności w Jazz Improvizacjia – Wilno.
Recenzje
Dziennik Teatralny | TVP 3 Kraków | e-teatr | Radio Kraków | Kraków naszemiasto
Galeria
(6 zdjęcia)Twórcy
Autor
Eric - Emmanuel Schmitt
Tłumaczenie
Jan Nowak
Reżyser/Reżyseria świateł
Adam Opatowicz
Scenografia/Kostiumy
Marek Braun
Wykonanie muzyczne
Janusz Olejniczak
Opracowanie muzyczne
Janusz Olejniczak
Asystent reżysera/inspicjent
Monika Handzlik
Osoby
Adam Opatowicz
Reżyser, aktor i autor muzyki do kilkudziesięciu przedstawień teatralnych. W latach 1992 – 1994 kierownik artystyczny szczecińskich teatrów Krypta i Piwnica przy Krypcie. Od 1994 roku dyrektor Teatru Polskiego w Szczecinie. Założyciel kabaretu literackiego Czarny Kot Rudy, tworzonego przez aktorów Teatru Polskiego: J. Kołaczkowską, A. Andrusa, A. Poniedzielskiego, J. Józefowicza i S. Tyma. Reżyser takich przedstawień jak Hrabina, Paria (Opera na Zamku), Ogrody czasu (Teatr Polski w Szczecinie), Mistrz i Małgorzata (Teatr Polski w Szczecinie), Kolacja na cztery ręce (Teatr Polski w Szczecinie), Hamlet i Sen nocy letniej (widowiska plenerowe na dziedzińcu Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie), a także musical Cień W. Młynarskiego i M. Małeckiego oraz Stacyjka Zdrój J. Przybory i J. Wasowskiego (wspólnie z Andrzejem Poniedzielskim, Teatr Ateneum w Warszawie i Teatr Polski w Szczecinie). W Teatrze Bagatela wyreżyserował Panią Pylińską i sekret Chopina.
Janusz Olejniczak
Jeden z najwybitniejszych współczesnych chopinistów. W 1970 r. był najmłodszym laureatem Międzynarodowego Konkursu im. Fryderyka Chopina, nagrodzony także na Międzynarodowym Konkursie im. Alfreda Caselli w Neapolu. Artysta koncertuje w Europie, obu Amerykach, Azji i Australii w najsłynniejszych salach koncertowych. Wielokrotnie zasiadał w jury konkursów pianistycznych, dawał również lekcje mistrzowskie poza granicami kraju. Poza żelaznym repertuarem klasycznym wykonuje także polską muzykę współczesną, m.in. Lutosławskiego, Góreckiego, Kilara. Był jednym z pierwszych wykonawców muzyki Chopina na instrumentach historycznych (Érard i Pleyel); jest stałym gościem festiwalu Chopin i jego Europa w Warszawie, na którym zagrał m.in. u boku Marthy Argerich i Marii João Pires. Jego dorobek artystyczny obejmuje ponad czterdzieści nagrań, w tym ścieżki dźwiękowe do takich filmów jak Pianista Romana Polańskiego czy Błękitna nuta Andrzeja Żuławskiego. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem Gloria Artis oraz ośmiokrotnie nagrodą Fryderyk.
Eric-Emmanuel Schmitt
Porzucił karierę akademicką jako wykładowca filozofii (z której obronił doktorat) na Uniwersytecie Sabaudzkim, aby oddać się pisarstwu. Jego trzy pierwsze dramaty (nietłumaczone na język polski), wystawione we francuskich teatrach w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych, przyniosły mu prestiżowe francuskie nagrody teatralne (m.in. trzykrotnie Nagrodę Moliera) i rozpoznawalność jako wybitny dramatopisarz. W ciągu dziesięciolecia Schmitt stał się jednym z najpopularniejszych francuskojęzycznych autorów na świecie. Pisał powieści, opowiadania, eseje i dramaty, tłumaczone na trzydzieści pięć języków, a dramaty wystawiane w ponad czterdziestu krajach. W 2001 roku został nagrodzony Grand Prix du Théâtre de l’Académie Française, a dziewięć lat później otrzymał Nagrodę Goncourtów w kategorii opowiadania za zbiór opowiadań Trucicielka.
Galeria
(13 zdjęcia)Twórcy
Autor
Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais
Opracowanie tekstu na podstawie tłumaczenia Tadeusza Boya-Żeleńskiego
Mikołaj Grabowski
Reżyseria, teksty arii
Mikołaj Grabowski
Scenografia, kostiumy
Zuzanna Markiewicz
Aranżacje, muzyka ilustracyjna
Krzysztof Herdzin
Przygotowanie wokalne
Agnieszka Magiera
Reżyseria świateł
Marek Oleniacz
Konsultacja w zakresie transpozycji tonacji i zapisu nutowego
Maciej Michalik
Producent wykonawczy, inspicjent
Joanna Jaworska
Obsada

Marek Bogucki
—
Bartolo

Przemysław Branny
—
Bartolo

Natalia Hodurek-Ratuszny
—
Cherubin

Kamila Pieńkos
—
Cherubin

Kamila Klimczak
—
Zuzanna

Michał Kościuk
—
Antonio

Izabela Kubrak
—
Hrabina

Katarzyna Litwin
—
Gąskowska

Anna Rokita
—
Marcelina

Sławomir Sośnierz
—
Bazylio

Marcin Kobierski
—
Figaro

Marcel Wiercichowski
—
Hrabia Almawiwa

Almira Nawrot
—
Franusia
Osoby
Mikołaj Grabowski
Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais (1732–1799)
Recenzje
Gazeta Wyborcza | teatrologia.info
Twórcy
Autor
Witold Gombrowicz
Adaptacja i reżyseria
Mikołaj Grabowski
Na ekranie we własnych kompozycjach
Olga Mysłowska
Twórcy
Scenariusz i reżyseria
Krzysztof Materna
Teksty piosenek
Maciej Stuhr
Kostiumy
Urszula Czernicka
Muzyka
Janusz Stokłosa i Wojciech Kilar
Choreografia
Jarosław Staniek i Katarzyna Zielonka
Opracowanie muzyczne
Artur Sędzielarz
Reżyseria świateł
Marek Oleniacz
As. reż./Inspicjentka
Magdalena Gródek
Obsada

Krzysztof Bochenek

Anna Branny

Przemysław Branny

Natalia Hodurek-Ratuszny

Marcin Kobierski

Izabela Kubrak

Wojciech Leonowicz

Tomasz Lipiński

Monika Padewska

Kamila Pieńkos

Maciej Sajur

Justyna Schneider

Kaja Walden

Marcel Wiercichowski

Magdalena Woleńska

Krzysztof Materna
Galeria
(10 zdjęcia)Twórcy
Autor
Ray Cooney
Adaptacja
Michael Barfoot
Tłumaczenie
Elżbieta Woźniak
Reżyser
Artur Barciś
Scenografia
Urszula Czernicka
Opracowanie muzyczne
Igor Przebindowski
Reżyseria świateł
Marek Oleniacz
As. reżysera/ inspicjent
Joanna Jaworska
Obsada

Ewelina Starejki
—
Jackie Smith

Lidia Olszak
—
Jackie Smith

Michał Kościuk
—
Mark Smith

Marcel Wiercichowski
—
Mark Smith

Jakub Bohosiewicz
—
Barry Smith

Anna Rokita
—
Stella Gardner

Małgorzata (Weronika) Piskorz
—
Inspektor Troughton

Kamila Pieńkos
—
Inspektor Troughton

Marek Bogucki
—
Inspektor Porterhouse

Piotr Urbaniak
—
Bobby Franklyn
Joanna Jaworska
Reporter
Ludzki reżyser – rozmowa z Arturem Barcisiem
– Być może nie wszyscy widzowie wiedzą, że jest pan nie tylko aktorem, ale także od ponad dwudziestu lat reżyserem. Co pana skłoniło do przejścia na drugą stronę rampy?
– Reżyseria jest zupełnie innym zawodem. Podczas wielu prób, z różnymi reżyserami, zorientowałem się, że mam wystarczające i wiedzę, i wyobraźnię, żeby zaaranżować daną scenę w zupełnie inny sposób, niż to było proponowane. Czasami reżyser w ogóle nie wiedział, jak poprowadzić jakąś sytuację. Spora suma podobnych doświadczeń popchnęła mnie do decyzji, żeby po prostu spróbować. Kiedy to zrobiłem pierwszy raz, efekt był zadowalający. Ponadto, muszę się przyznać, reżyseria sprawia mi ogromna frajdę.
– Koledzy aktorzy poddają się panu, czyli – prosto rzecz ujmując – słuchają pana?
– Różnie to bywa. Kiedyś zdarzyła mi się sytuacja, że jedna z aktorek nie zauważyła wręcz, że jestem reżyserem. Widziała we mnie jedynie kolegę aktora. Chciała poprowadzić rolę po swojemu, wbrew tekstowi czy mojemu myśleniu. Rozstaliśmy się. Kiedy jestem reżyserem, biorę całkowitą odpowiedzialność za całokształt przedstawienia, a kiedy jestem aktorem, skupiam się na swojej roli. Teatr rządzi się własnymi prawami i prawdami. Nawet kiedy ja – aktor – Artur Barciś źle zagram jakąś rolę, to winien jest temu reżyser. W naszym teatralnym środowisku mawia się, że reżyser to pierwszy po Bogu i coś w tym jest. Ale ten pierwszy po Bogu ponosi konsekwencje tego pierwszeństwa; jeśli spektakl jest niedobry, jest to jego winą. Z drugiej strony ta odpowiedzialność jest niezwykle podniecająca, bo w sytuacji gdy przedstawienie odnosi sukces, to splendor spływa na reżysera, a aktorzy chcą z taką osobą współpracować w przyszłości.
– Artur Barciś reżyser jest: wymagający, stanowczy, wybuchowy, czy wręcz przeciwnie?
– Jestem bardzo wymagający. Prawdopodobnie dlatego, że wiele wymagam od siebie. Jeżeli na przykład umawiam się z zespołem na początek próby o dziesiątej, to oczekuję, że wszyscy o tej porze są już w pracy. Lubię punktualność, dotrzymywanie słowa, dyscyplinę. Ale ponieważ jestem także aktorem, potrafię być wyrozumiały. Wiem, że każdy jest człowiekiem i ma momenty jakiejś niedyspozycji, rozluźnienia. Jak Maciej Wojtyszko mawia: jestem ludzkim reżyserem. Finalnie najważniejsze jest przedstawienie, które trzeba zrobić. I nikogo, żadnego widza czy krytyka nie interesuje, ile po drodze było przypadków losowych i w jakiej kondycji doszliśmy do premiery. Liczy się efekt, za który reżyser bierze odpowiedzialność.
– Gra pan w Och-Teatrze w Maydayu Cooneya w reżyserii Krystyny Jandy, więc doskonale zna tę farsę. Czy realizacja prapremierowej adaptacji Barfoota to wyzwanie?
– Chociaż historia w Maydayu odNowa jest niby ta sama, to nie jest ten sam spektakl. Tutaj role są odwrócone i główną bohaterką jest kobieta, nie mężczyzna. To zmienia w bardzo dużym stopniu kontekst. Zupełnie inaczej przedstawia się np. sytuacja, kiedy Bobby Franklyn, który jest gejem, rozmawia z żoną głównego bohatera, jak poprzednio, a zupełnie inaczej, kiedy rozmawia z mężem głównej bohaterki, jak w naszym spektaklu. Prawda? Poza tym w tej adaptacji temat homoseksualizmu jest zdecydowanie dużo łagodniej potraktowany i nie nacechowany rubasznymi, prostackimi i niesmacznymi konotacjami.
– Mayday odNowa jest klasyczną farsą?
– Niby tak, ale ja go w ten sposób nie traktuję. Farsa zawiera w sobie elementy nieprawdopodobne. Dla mnie Mayday jest komedią. Doskonałą. Przecież to wszystko naprawdę mogło się zdarzyć…
– To pierwsze pana spotkanie z aktorami Bagateli.
– Pracujemy intensywnie i precyzyjnie z Zespołem, by stworzyć dobre przedstawienie. Relaksujące, ale świetnie zagrane i sprawnie wyreżyserowane. Powinno się udać choćby dlatego, że nikt mnie nie traktuje jak kumpla [śmiech].
rozmawiała Magdalena Musialik
Osoby
Artur Barciś
Recenzje
RMF 24 | Ujot.fm | e-teatr | Gazeta Wyborcza
Galeria
(10 zdjęcia)Twórcy
Adaptacja/Reżyseria
Marek Gierszał
Teksty piosenek
Artur Andrus
Scenografia
Katarzyna Wójtowicz
Kostiumy
Hanna Sibilski
Choreografia
Grzegorz Suski
Muzyka
Adam Opatowicz
Reżyseria świateł
Tomasz Wentland
Asystent reżysera/ inspicjent
Magdalena Gródek
Obsada

Krzysztof Bochenek
—
Maurycy Stolnik

Anna Rokita
—
Halina Bodziewicz, wdowa, jego siostra

Natalia Hodurek-Ratuszny
—
Ida, jej córka

Monika Padewska
—
Ida, jej córka

Izabela Kubrak
—
Franciszka, jej córka

Maciej Sajur
—
Alfred Stolnik, jego bratanek

Kosma Szyman
—
Kazimierz Czereśniak, malarz, przyjaciel Alfreda

Marcin Kobierski
—
Apolinary Feigenbaum, człowiek światowy

Magdalena Walach
—
Baronowa Sołowiejczyk, pisarka powieści z wydźwiękiem

Sławomir Sośnierz
—
Stanisław Bielański, były dyrektor teatru muzycznego

Aleksandra Godlewska
—
Amalia Tołbaczewska, jego szwagierka

Kamila Pieńkos
—
Fryderyka, jej córka

Dariusz Starczewski
—
Józef Gromski, major

Tomasz Lipiński
—
Adam Łopatowicz, prawie aktor

Piotr Różański
—
Jan, garson

Anna Branny
—
Kwiaciarka
Teatr pełen teatru – rozmowa z Markiem Gierszałem
– Possa nie jest nazwą gatunku teatralnego znaną szerokiej polskiej publiczności. A to określenie uzupełnia tytuł Pensjonatu Pana Bielańskiego.
– Myślę, że i niemiecka publiczność nie zna tego określenia zbyt dobrze, choć pochodzi ono z tradycji tamtejszego teatru, ale, jeśli dobrze pamiętam, zapożyczonej chyba w XVIII wieku od Francuzów… Wyjaśnijmy dla porządku, że possa to dawne określenie lekkiego utworu scenicznego o błahej treści. Possę cechuje lokalność. Bywa, że jej bohaterami są ogólnie znane miejscowej społeczności postaci. Niemiecką possę wyróżnia jeszcze tradycja, która nawiązuje do karnawałowych przemów okolicznościowych. Chyba najistotniejsze w possie jest to, że pomimo śmiania się z ludzkich przywar i ułomności nie jest moralizatorska. Tak też jest w przypadku Pensjonatu, który obśmiewając ludzką próżność, nie poucza i nie naucza, bohater nie ponosi żadnej kary, a widz nie jest sztorcowany. Raczej zawstydzenie czy odkrycie błędu bohatera przez samego siebie ma być zaproszeniem widza do przemyślenia postaw, pamiętając, że to tylko forma, żart i teatr śmiechu. Possa jest więc rodzajem umowy między twórcami a widzem, który wiedząc, z czym ma do czynienia, zwyczajnie godzi się na taki rodzaj rozrywki i zabawy.
– Razem z Herbertem Kaluzą jesteście autorami polskiej adaptacji Pension Schöller. Ta sztuka Carla Laufsa i Wilhelma Jacoby’ego jest sztandarowym lekkim utworem granym w niemieckich teatrach od momentu napisania w 1890 roku do dzisiaj. Dużo czasu zajęła adaptacja tego utworu? I skąd pomysł, żeby rzecz działa się w Krakowie?
– Naszą wersję Pensjonatu zawdzięczamy Adamowi Opatowiczowi, dyrektorowi Teatru Polskiego w Szczecinie, który tylko na podstawie mojej opowieści, bo jeszcze nie przygotowaliśmy polskiej wersji, w maju 2017 wyznaczył termin premiery już na październik! Na szczęście dla realizacji stało się to trzy miesiące później. Premiera Pension Schöller odbyła się w Berlinie, w którym też rozgrywa się akcja sztuki. Oczywiście w tradycji possy zmieniano miejsce akcji, dostosowując je do miasta, w którym tę sztukę grano. Zastanawiając się, gdzie osadzić polską wersję, w pewnym momencie zrozumieliśmy, że Kraków jest najlepszym miejscem ze względu na historyczną atrakcyjność oraz wyjątkową mentalność mieszkańców. I choć wcale nie od razu myśleliśmy o byłej stolicy, to decyzja ta okazała się celna. Mimo że nie jesteśmy krakusami, Herbert miał ogrom pomysłów, jak to miasto wykorzystać, ograć je. Muszę powiedzieć, że na początku pisaliśmy razem, ale to generowało zbyt wiele konfliktów. Więc zwyczajnie podzieliśmy się pracą i nawzajem siebie korygowaliśmy. Cyzelowaliśmy frazy, sytuacje itp. Czasami walczyliśmy na noże o słowo, frazę. Dlatego reżyserując spektakl, bardzo nalegam i proszę aktorów, by trzymali się napisanych kwestii. Ich rytmy, pointy to efekt ciężkiej pracy mojej i Herberta. Ale istotniejsze jest, że w każdej dobrej komedii najważniejsze są język, jego rytm, szyk zdania, zawiązanie dialogu i jego wybrzmienie. Bo dobrze napisany tekst buduje aktorowi rolę, a widzowi daje powód do śmiechu bez zasłon i woalek. Jak mawiał mój niedościgły mistrz Billy Wilder, do zrobienia dobrego filmu potrzebne są trzy rzeczy: dobry scenariusz, dobry scenariusz i dobry scenariusz.
– Zaproponowaliście – pan jako reżyser, projektantka kostiumów Hanna Sibilski i scenograf Katarzyna Wójtowicz – powrót do poetyki teatru retro. Inaczej ujmując, zapraszacie na spektakl, jakich się już mało ogląda się na współczesnych scenach. Kostiumy, scenografia, wieloobsadowość. Słowem: teatr pełen teatru i jego magii.
– Skoro wybrałem do realizacji farsę, której akcję osadziliśmy w c.k. Krakowie, kiedy to w mieście obowiązywał ruch lewostronny aż do 1922 roku, to nie chciałem jej widzieć w okrojonym plastycznie wydaniu. Jeżeli mówimy zatem o tzw. bogatej wystawie, to jest ona konsekwencją dramaturgicznego przemyślenia sztuki. Oczywiście można ubrać aktorów w garsonki i garnitury z sieciówki, ale jaki to ma sens w przypadku komedii dziejącej się ze sto dziesięć lat temu? Zapraszamy do karnawałowej possy – zabawy, dla której potrzebujemy obyczajowości uzasadniającej widzowi tok akcji i prawdopodobne zachowania bohaterów żyjących grubo ponad wiek temu. To dla nas, twórców, jest ważne. W związku z tym stawiamy na kostiumy i scenografię. Jednak proszę pamiętać, że ten świat prezentujemy ze współczesnej perspektywy, stąd wszędzie publiczność odnajdzie elementy dzisiejszych stylizacji. Z szacunku dla wrażliwości widowni Teatru Bagatela, dziękując naszą pracą za poświęcony nam czas, zadajemy sobie trud, żeby przygotować możliwie atrakcyjny spektakl. Skoro widz podjął wysiłek i wybrał się do teatru na Pensjonat Pana Bielańskiego, powinien otrzymać widowisko, na którym ma się nie nudzić. Umawiamy się z publicznością, że zapraszamy ją do niegdysiejszego, ale trochę im znanego świata, w którym nie ma scenicznego marazmu. Zapraszamy do teatru śmiechu, a nie do monotonii w teatrze, dlatego staramy się tworzyć kolorowe, ciekawe sceniczne sytuacje.
– Pensjonat Pana Bielańskiego jest komedią o próżności. To już zostało powiedziane. Bohaterowie, uważając się za unikatowe i ponadprzeciętne postaci, już sami się lokują w tym określeniu.
– Wszyscy jesteśmy próżni. I może dlatego Pensjonat jest taki ciekawy do wystawienia, że jego tematem jest właśnie próżność? [śmiech] Bardzo podoba mi się w tym tekście, że nie stawia się żadnego z bohaterów pod tablicą. My też nie lubimy być pouczani i karceni.
– Realizacja Pensjonatu w Bagateli jest już czwartą pańską pracą nad tym spektaklem. Zapewne już ma pan swoich ulubionych bohaterów. Jako absolwent Wydziału Aktorskiego krakowskiej PWST, czyli dyplomowany aktor, którą z postaci chciałby pan zagrać?
– Najchętniej wszystkie. Wszystkie po kolei. [śmiech] Może wstyd się przyznać, ale zazdroszczę aktorom, że mogą grać a to Stolnika, a to Bielańskiego, Jana czy Kwiaciarkę. Mówię zupełnie serio. Jak bym zagrał? To inna sprawa… na pewno nie tak dobrze, jak moi aktorzy, ale już sama możliwość zagrania takich „osobliwości“ wywołuje u mnie radość, więc perspektywa jest ogromnie kusząca.
rozmawiała Magdalena Musialik
Osoby
Marek Gierszał
Recenzje
Wacław Krupiński | ujot fm | Gazeta Wyborcza | wattpad
Galeria
(8 zdjęcia)
Zwiastun do spektaklu „Bagatela śpiewa”
Twórcy
Scenariusz i reżyseria
Krzysztof Materna
Choreografia
Jarosław Staniek, Katarzyna Zielonka
Aranżacje muzyczne
Konrad Mastyło
Scenografia
Agata Stańczyk
Wybór kostiumów
Urszula Czernicka
Reżyseria świateł
Marek Oleniacz
Asystent reżysera/ inspicjent
Monika Handzlik
Zespół muzyczny
fortepian
Konrad Mastyło
kontrabas
Michał Braszak
instrumenty klawiszowe
Paweł Harańczyk
perkusja
Tomasz Kamiński
skrzypce
Zbigniew Paleta / Michał Chytrzyński
Obsada

Anna Branny

Natalia Hodurek-Ratuszny

Kamila Klimczak

Izabela Kubrak

Monika Padewska

Kamila Pieńkos

Justyna Schneider

Kaja Walden

Krzysztof Bochenek

Przemysław Branny

Marcin Kobierski

Wojciech Leonowicz

Maciej Sajur

Patryk Szwichtenberg

Juliusz Krzysztof Warunek

Marcel Wiercichowski
Utwory wykorzystane w spektaklu
Teatr uczy nas żyć, muz. Zbigniew Wodecki, sł. Jacek Korczakowski
Niebieska patelnia, muz. Andrzej Nowak, sł. Wiesław Dymny
Litania, Leszek Kołakowski
Taka głupia to ja już nie jestem, muz. Zygmunt Konieczny, sł. autor nieznany
Ballada o ogonie, muz. Zygmunt Konieczny, sł. Tadeusz Kubiak
Stół, Andrzej Warchał
Ballada o cudownych narodzinach Bolesława Krzywoustego, muz. Andrzej Zarycki, sł. Gall Anonim
Nie wpuszczą cię do mnie, muz. Zygmunt Konieczny, sł. autor nieznany
Drzemka w kawiarni, muz. Zbigniew Raj, sł. Tytus Czyżewski
Rozmowa z Jędrkiem, muz. i sł. Andrzej Sikorowski
Masz przewrócone w głowie, muz. Marian Pawlik, sł. Leszek Aleksander Moczulski Bezsenność we dwoje, muz. Marian Pawlik, sł. Włodzimierz Patuszyński
Czarny Alibaba, muz. Bogusław Klimczuk, sł. Tadeusz Urgacz
Abyś czuł, muz. Jan Kanty Pawluśkiewicz, sł. Leszek Aleksander Moczulski
A taki miał być przyjemny nastrój, muz. Zbigniew Raj, sł. Stanisław Ignacy Witkiewicz Świniopas, Wiesław Dymny
Tango Anawa, muz. Jan Kanty Pawluśkiewicz, sł. Marek Grechuta, Marek Czuryło
Jaka róża, taki cierń, muz. Włodzimierz Korcz, sł. Jacek Cygan
Wesele, muz. i opr. tekstu Marek Grechuta, sł. Stanisław Wyspiański
Ach te baby, muz. Roman Palester, sł. Jerzy Nel
W dzikie wino zaplątani, muz. Jan Kanty Pawluśkiewicz, sł. Marek Grechuta
Dziewczyna z konwaliami, muz. Wojciech Trzciński, sł. Marian Skolarski
Rzuć to wszystko, co złe, muz. Zbigniew Wodecki, sł. Leszek Długosz
Ku pokrzepieniu serc /Polonez, muz. Wojciech Kilar, sł. Maciej Stuhr
Krzysztof Materna
Parę słów
To ja. Przedstawiam się Państwu oficjalnie, nie tylko jako Zastępca Dyrektora do spraw Artystycznych Teatru Bagatela, ale również jako scenarzysta i reżyser spektaklu, na który Państwa zaprosiliśmy. Odpowiadam za wszystko, co zobaczycie. Zaprosiłem Państwa do wspólnej podróży sentymentalnej po moim krakowskim życiorysie. Realizując znane motto, które wypowiada jeden z bohaterów kultowego filmu Rejs – „Najlepiej lubimy piosenki, które znamy” – wybrałem piosenki, które znam najlepiej, które Państwo też znacie, a które nigdy się nie zestarzeją, bo są po prostu świetne i literacko, i muzycznie. Wybrałem je również pod tym kątem, żeby dać szansę wspaniałemu zespołowi świetnie śpiewających aktorów Teatru Bagatela na stworzenie nowego oblicza tych piosenek. Nie robimy coverów, nie ścigamy się z oryginałami, przedstawiamy nowe wersje, muzycznie i interpretacyjnie podkreślając wspaniałą twórczość krakowskich autorów i kompozytorów.
Jeśli coś się utrwala przez wszystkie pokolenia, jeśli się nie starzeje, to znaczy, że jest to prawdziwa sztuka. Wspominam w tym spektaklu nie tylko wspaniałych kompozytorów i autorów tekstów, ale również legendarne postaci krakowskiej Piwnicy pod Baranami: Wiesława Dymnego, Andrzeja Warchała, i wielkiego polskiego filozofa Leszka Kołakowskiego. Ich teksty mają szczególną wartość, bo kiedy się ich słucha, sprawiają wrażenie, jak gdyby były napisane wczoraj. Takie samo wrażenie sprawiały dziesięć, dwadzieścia i trzydzieści lat temu. Proszę mi wybaczyć ten sentymentalny wybór, ale jest to mój osobisty powrót do młodości, do czasów, w których się wychowałem, do związków z legendarną Piwnicą pod Baranami, do przyjaźni z Andrzejem Zauchą, Markiem Grechutą, Zbyszkiem Wodeckim. Ich piosenki interpretujemy dzisiaj na nowo, a wspominam jako nieodżałowanych, Wielkich Artystów. Spotkania z nimi, a także z genialnymi krakowskimi poetami, kompozytorami i instrumentalistami, to powrót do czasów, które mnie kształtowały i które zadecydowały o tym, jaki mam gust. Mam nadzieję, że nasz spektakl, zwłaszcza po depresyjnym okresie pandemii, sprawi Państwu przyjemność, a jednocześnie uświadomi, jak wszyscy możemy być dumni z potencjału krakowskich twórców.
Osoby
Recenzje
Krakowskie Forum | MDK łaziska | Gazeta Wyborcza | Gazeta Krakowska | Dziennik Teatralny
Twórcy
Parafraza przekładowa
Tadeusz Nyczek
Reżyseria/opr. dramaturgiczne/ scenografia/ opr. muzyczne
Mikołaj Grabowski
Scenografia
Agata Stańczyk
Reżyseria świateł
Michał Grabowski
Współpraca przy realizacji świateł
Marek Oleniacz
Współpraca przy realizacji dźwięku
Piotr Kłembukowski
As. reżysera/ inspicjent
Joanna Jaworska
Obsada

Dariusz Starczewski
—
Antoni Ciąg-Dmuchanowski, Naczelnik

Anna Rokita
—
Anna, żona Naczelnika

Izabela Kubrak
—
Maria, córka Naczelnikostwa

Maciej Sajur
—
Jan Maria Chlestakow, podróżny

Ewelina Starejki
—
Tamara Łopotowska, dyrektorka szkoły

Kamila Pieńkos
—
Tamara Łopotowska, dyrektorka szkoły

Juliusz Krzysztof Warunek
—
Filip Poziomka, kierownik ośrodka zdrowia

Michał Kościuk
—
Filip Poziomka, kierownik ośrodka zdrowia

Jakub Bohosiewicz
—
Amos Łapski-Capski, sędzia powiatowy

Wojciech Leonowicz
—
Amos Łapski-Capski, sędzia powiatowy

Marcel Wiercichowski
—
Anatol Boczek, kierownik poczty

Sławomir Sośnierz
—
Piotr Dobczyński, wścibski I

Marcin Kobierski
—
Piotr Bobczyński, wścibski II

Aleksandra Godlewska
—
Piwowarska / Rewizor
Warto wiedzieć
Wyróżnienia
Przedstawienie wyróżnione na XXV Ogólnopolskim Festiwalu Komedii Talia w Tarnowie w 2021 nagrodą za wyśmienitą kreację zbiorową dla całego zespołu aktorskiego.
Utwory wykorzystane w spektaklu
Therefore I Am, muz. i sł. Billie Eilish O’Connell, Finneas Baird O’Connell
Le nozze di Figaro (Sull’aria… Che soave zeffiretto), muz. Wolfgang Amadeus Mozart, sł. Lorenzo Da Ponte
Willing And Able, muz. i sł. Anthony Tyrone Moseley, Prince Rogers Nelson, Levi Seacer Jr
Samotność dźwięków, muz. Tomasz Sikorski Żarzące się węgielki, muz. Adam Makowicz
Scenografia
W scenografii wykorzystano kurtynę autorstwa Tadeusza Bystrzaka
W spektaklu jako rekwizyty użyte zostały wyroby tytoniowe.
Historia dramatu Rewizor
Rewizor miał prapremierę w Teatrze Aleksandryjskim w Petersburgu w roku 1836, która zakończyła się skandalem. Gogol chciał swoją sztuką obnażyć nieprawidłowości w systemie państwowym oraz prowincjonalną mentalność i hipokryzję urzędników. Po premierze wielokrotnie zmieniał tekst swojego dzieła, opatrując je wskazówkami, jak należy grać: „nic tu nie powinno być przesadzone albo trywialne, nawet w najmniejszych rolach […]. Im mniej aktor będzie myśleć o tym, żeby śmieszyć i być zabawnym, tym silniej objawi się komizm jego roli”. Rewizor z jednej strony jest krytyką społecznych realiów carskiej Rosji i stosunków panujących na prowincji, a z drugiej – ponadczasowym komentarzem do ludzkich przywar i układów opartych na strachu. Kultowe zdanie z Rewizora „Z czego się śmiejecie? Z samych siebie się śmiejecie” nie straciło na aktualności pomimo upływu ponad stu pięćdziesięciu lat. Historia zawarta w sztuce ma prawdziwy rodowód. Gogol zwrócił się do Puszkina w liście, prosząc go o podsunięcie „z gruntu rosyjskiej anegdoty”. Pierwowzorem oszusta był Płaton Wołkow, petersburski bon vivant. Wobec dziwnego zbiegu okoliczności dygnitarze miasteczka, w którym Wołkow akurat przebywał, wzięli go za rewizora, kontrolującego „z najwyższego rozkazu” gubernię. Dalsza historia przebiegała dokładnie tak jak w sztuce Gogola – oszust błyskawicznie wszedł w swoją rolę, owijając sobie wokół palca całą miejscową elitę, a gdy pojawiło się niebezpieczeństwo przyjazdu prawdziwego rewizora – Wołkow po prostu uciekł.
Osoby
Mikołaj Grabowski
Aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, reżyser teatralny i pedagog. Ukończył krakowską PWST na wydziałach aktorskim (1969) i reżyserii dramatu (1977). Jako aktor pracował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie (1969–1977), jako reżyser – w teatrach im. Norwida w Jeleniej Górze (1977–1979) i im. Jaracza w Łodzi (1979–1981 i 1988–1992). Pełnił funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego teatrów Polskiego w Poznaniu (1981–1982), Słowackiego (1982–1985) i Starego Teatru (2002–2012) w Krakowie oraz dyrektorem artystycznym Teatru Nowego w Łodzi (1999–2002). W latach 1969–1973 był asystentem, a od 1998 do 2002 dziekanem Wydziału Reżyserii Dramatu w krakowskiej PWST. Gościnnie występował i reżyserował m.in. w krakowskim Teatrze STU, warszawskim Teatrze IMKA i w Pantheater Kampnagel w Hamburgu. Współpracował także z Teatrem Telewizji i Teatrem Polskiego Radia. Wielokrotnie powracał do twórczości Witolda Gombrowicza jako reżyser i aktor, wystawiając m.in. Trans-Atlantyk w teatrach Jaracza (1981 i 1989), Słowackiego (1982), Śląskim (1993), Starym Teatrze (2008) oraz Dzienniki w Teatrze IMKA (2010). Zrealizował trzyczęściową adaptację pamiętników Jędrzeja Kitowicza: Opis obyczajów, czyli… jak zwyczajnie wszędzie się miesza złe do dobrego w Teatrze STU i Teatrze Telewizji (1990) Opis obyczajów część II w Teatrze Słowackiego (1996) oraz O północy przybyłem do Widawy… czyli Opis obyczajów III w Teatrze IMKA (2010). Adaptował też kilkukrotnie prozę Henryka Rzewuskiego: Pamiątki Soplicy w teatrach Jaracza (1981) i Telewizji (1983), Listopad w teatrach Polskim w Poznaniu (1982), Słowackiego (1983) oraz Telewizji (1995). W 2009 zainicjował program tematyczny „re_wizje/sarmatyzm” w Starym Teatrze. W Teatrze Bagatela można go zobaczyć w zagranym i wyreżyserowanym spektaklu Dialogi polskie, czyli rozmowy prawdziwych Polaków z Gombrowiczem (2019). Ma na koncie blisko czterdzieści nagród i wyróżnień, w tym Nagrodę im. Konrada Swinarskiego (1981), Złoty Krzyż Zasługi (1998) i Srebrny Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis (2005).
Tadeusz Nyczek
Krytyk literacki, teatralny i plastyczny, autor scenariuszy, reżyser widowisk teatralnych i telewizyjnych. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Publikował artykuły i recenzje na łamach prasy literackiej i kulturalnej od 1969 roku – m.in. w „Życiu Literackim”, „Dialogu”, „Przeglądzie Powszechnym”, „Piśmie” i w „Gazecie Wyborczej”. Wraz z Maciejem Szybistem prowadził krakowską galerię sztuki Inny Świat (1984–1992) oraz – z Janem Polkowskim i Andrzejem Sulikowskim – niezależne wydawnictwo ABC (w 1981 roku, działało do 13 grudnia tego roku). Prowadził warsztaty dramaturgiczne w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1984 roku wykłada na Wydziale Reżyserii krakowskiej PWST, a od 2012 jest kierownikiem literackim w warszawskim Teatrze Ateneum. Napisał kilkanaście książek krytycznych o literaturze, teatrze i malarstwie, m.in. Pełnym głosem. Teatr studencki w Polsce 1970–1975 (1980), Lakierowanie kartofla i inne teksty teatralne (1985); Plus nieskończoność. Trzy tercety krytyczne na poezję, teatr i malarstwo (1997); Kos. O Adamie Zagajewskim (2002); ); Tyle naraz świata. 27 x Szymborska (2005); Salon Niezależnych. Dzieje pewnego kabaretu (2008), Po co jest sztuka? Rozmowy z pisarzami (2012). Laureat Nagrody im. B. Sadowskiej (1989) oraz Nagrody im. Kazimierza Wyki za twórczość eseistyczną i krytycznoliteracką (2000).
Mikołaj Gogol (1809–1852)
Rosyjski pisarz, poeta, dramaturg i publicysta pochodzenia ukraińskiego. Debiutował w latach 1831–1832 zbiorem opowiadań o tematyce ukraińskiej Wieczory na chutorze niedaleko Dikańki. Wkrótce jednak jego zainteresowania podążyły w stronę życia codziennego mieszkańców Imperium Rosyjskiego, które opisywał w charakterystycznym dla siebie groteskowym stylu. Najbardziej znane utwory utrzymane w tym nurcie to cykl Petersburskie opowiadania (1835–1842), Arabeski (1835) Rewizor (1836) i Ożenek (1842). W latach 1836–1841, kiedy pisarz przebywał za granicą, powstało jego dzieło życia – powieść Martwe dusze. W zamyśle miała być to wielka epopeja o Rosji, na wzór Boskiej komedii Dantego, jednak pomysł ten nigdy nie został zrealizowany. Ukazał się jedynie pierwszy tom, który ściągnął na autora liczne ataki, oskarżenia o szkalowanie, a nawet zdradę narodu. Równocześnie jednak krytycy caratu uznali dzieło za wybitną satyrę na prowincjonalność Rosji. Drugi tom powieści nie został ukończony. Autor zamierzał ukazać w nim zmienione poglądy, czuł jednak, że nie byłoby to zgodne z jego prawdą.
Recenzje
Gazeta Wyborcza | Dziennik Teatralny | e-teatr | teatrologia.info
Galeria
(9 zdjęcia)Twórcy
Autorzy
Witold Gombrowicz, Henryk Rzewuski, Jędrzej Kitowicz
Reżyseria/ aranżacja przestrzeni, kostiumy/ ruch sceniczny
Mikołaj Grabowski
Muzyka
Zygmunt Konieczny
Reżyseria świateł:
Michał Grabowski
Asystent reżysera ds. scenografii i kostiumów
Agata Stańczyk
Asystent reżysera/ inspicjent/ sufler
Joanna Jaworska
Obsada

Wojciech Leonowicz
—
Postać z tekstów Gombrowicza

Urszula Grabowska-Ochalik
—
Postać z tekstów Gombrowicza

Maciej Sajur
—
Postać z tekstów Gombrowicza

Izabela Kubrak
—
Postać z tekstów Gombrowicza

Natalia Hodurek-Ratuszny
—
Postać z tekstów Gombrowicza

Ewelina Starejki
—
Postać z tekstów Rzewuskiego i Kitowicza

Paweł Sanakiewicz
—
Postać z tekstów Rzewuskiego i Kitowicza

Dariusz Starczewski
—
Postać z tekstów Rzewuskiego i Kitowicza

Kosma Szyman
—
Postać z tekstów Rzewuskiego i Kitowicza

Artur Sędzielarz
—
Organista
„Polak z natury swojej jest Polakiem” – rozmowa z Mikołajem Grabowskim
Osoby
Mikołaj Grabowski – aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, reżyser teatralny i pedagog. Absolwent krakowskiej PWST na wydziałach aktorskim (1969) i reżyserii dramatu (1977). Po studiach grał w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie (1969–1977), następnie, jako reżyser, pracował w Teatrze im. Norwida w Jeleniej Górze (1977–1979) i w Teatrze im. Jaracza w Łodzi (1979–1981 i 1988–1992). Był także dyrektorem naczelnym i artystycznym teatrów Polskiego w Poznaniu (1981–1982), Słowackiego (1982–1985) i Starego (2002–2012) w Krakowie oraz dyrektorem artystycznym Teatru Nowego w Łodzi (1999–2002). Od 1969 do 1973 asystent w krakowskiej PWST, a w latach1998–2002 dziekan Wydziału Reżyserii Dramatu tamże. Gościnnie występował i reżyserował na wielu scenach w kraju i za granicą, m.in. w krakowskim Teatrze STU, warszawskim Teatrze IMKA i w hamburskim Pantheater Kampnagel. Współpracował z Teatrem Telewizji i Teatrem Polskiego Radia. W Teatrze Bagatela wyreżyserował Dialogi polskie (2020) oraz Rewizora (2021).
Jędrzej Kitowicz – (1728–1804) ksiądz, historyk, pamiętnikarz, kronikarz. pracował u różnych dygnitarzy kościelnych (m.in. u biskupa Antoniego Ostrowskiego) i na dworach magnackich, przez wiele lat był także proboszczem w Rzeczycy. Walczył podczas konfederacji barskiej. Autor dwóch nieukończonych dzieł: Opisu obyczajów za panowania Augusta III (1840, wyd. pełne 1951), w którym drobiazgowo odmalował życie szlachty z XVIII wieku, oraz Pamiętników, czyli Historii polskiej (1840, wyd. pełne 1971) z czasów Augusta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Henryk Rzewuski – (1791–1866) prozaik i publicysta, publikował pod pseudonimem Jarosz Bejła. Był m.in. urzędnikiem do specjalnych poruczeń w Warszawie przy namiestniku Iwanie Paskiewiczu. Wydawał i redagował „Dziennik Warszawski” (1851–1856). Jedna z jego sióstr, Ewelina Hańska, była żoną Honoriusza Balzaka, a druga – Karolina Sobańska – tajną agentką rosyjskiej policji carskiej, kochanką Mickiewicza i Puszkina. Odbył wiele podróży, m.in. z Adamem Mickiewiczem. Uważany za autora gatunku gawędy szlacheckiej, której najdoskonalszym przykładem są jego Pamiątki Soplicy (1839–1841), które wzbudziły zachwyt Adama Mickiewicza i zainspirowały go do napisania Pana Tadeusza. Rzewuski napisał także powieści Listopad (1845–1846) i Zaporożec (1854) oraz wydał cykl szkiców Mieszaniny obyczajowe (1841–1843). Listopad – nowatorski gatunek powieści w duchu twórczości Waltera Scotta – uważany jest za najlepszą polska powieść historyczną przed Henrykiem Sienkiewiczem.
Witold Gombrowicz – (1904–1969) pisarz, publicysta, autor dramatów. Porzucił pracę aplikanta, by móc pisać literaturę. Debiutował w 1933 roku zbiorem opowiadań Pamiętnik z okresu dojrzewania, ale prawdziwą sławę przyniosła mu powieść Ferdydurke (1937). Z tej powieści pochodzą Gombrowiczowskie określenia, do dzisiaj obecne w języku polskim, takie jak „upupienie” czy „przyprawić komuś gębę”. Od 1939 Gombrowicz przebywał na emigracji: do 1963 w Argentynie, od 1964 aż do śmierci we Francji. Na emigracji napisał swoje kolejne słynne powieści, m.in. Trans-atlantyk (1953), Pornografię (1960) i Kosmos (1965). Niezwykle istotną częścią jego twórczości był prowadzony w latach 1953–1969 Dziennik, w którym z właściwym sobie cynicznym humorem opisywał własne losy, a także wchodził w rozważania natury filozoficznej, rozliczał się z polską tradycją i kulturą oraz komentował bieżące wydarzenia polityczne. Trzy powieści Gombrowicza zostały sfilmowane: Pornografia (reż.Jan Jakub Kolski, 2003), Ferdydurke (reż. Jerzy Skolimowski, 1992) oraz Kosmos (reż. Andrzej Żuławski, 2015).
Recenzje
Dziennik Teatralny | Miasto Kobiet | Gazeta Wyborcza | e-teatr | teatrologia.pl | Radio Kraków
Galeria
(8 zdjęcia)Twórcy
Autor
Ota Pavel
Tłumaczenie
Andrzej Czcibor-Piotrowski
Adaptacja
Paweł Szumiec
Reżyseria/ ruch sceniczny
Jan Szurmiej
Scenografia
Wojciech Jankowiak
Kostiumy
Marta Hubka
Aranżacja/ opracowanie muzyczne
Teresa Wrońska
Kierownictwo muzyczne
Artur Sędzielarz
Reżyseria świateł
Marek Oleniacz
As. reż./ inspicjent/ sufler
Monika Handzlik
Obsada

Przemysław Branny
—
Ota / Franciszek Koralik / Karol Proszek

Krzysztof Bochenek
—
Tatuś

Katarzyna Litwin
—
Mamusia

Jakub Bohosiewicz
—
Franciszek Koralik / Karol Proszek / Biegacz Drugi

Kamila Klimczak
—
Irma Koralik / Sarna

Marek Bogucki
—
Venegreen/ Doktor Jakubczyk/ Karol Kowarzyk/ Pan Szczodry/ Sędzia na wystawie królików/ Bie-gacz Pierwszy

Michał Kościuk
—
Venegreen/ Doktor Jakubczyk/ Karol Kowarzyk/ Pan Szczodry/ Sędzia na wystawie królików/ Bie-gacz Pierwszy

Aleksandra Godlewska
—
Vratislav Nechleba / Esesman Drugi

Lidia Olszak
—
Hostessa / Służąca Doktora Jakubczyka / Esesman Piereszy

Patryk Szwichtenberg
—
Hostess / Tłumacz Języka Migowego / Lokaj Doktora Jakubczyka / Model / Biegacz Trzeci

Maciej Sajur
—
Hostess / Tłumacz Języka Migowego / Lokaj Doktora Jakubczyka / Model / Biegacz Trzeci

Miłosz Markiewicz
—
Hostess / Tłumacz Języka Migowego / Lokaj Doktora Jakubczyka / Model / Biegacz Trzeci

Anna Branny
—
Pielęgniarze

Alina Kamińska
—
Pielęgniarze

Kamila Pieńkos
—
Ordynator Szpitala / Klarnecista

Artur Sędzielarz
—
Ordynator Szpitala / Klarnecista
I śmieszno, i straszno – rozmowa z Janem Szurmiejem
Osoby
Jan Szurmiej (1946–2024)
Aktor, reżyser, inscenizator i choreograf żydowskiego pochodzenia, znawca kultury żydowskiej. Karierę artystyczną zaczynał we wrocławskim Teatrze Pantomimy (1965–1971), następnie jako absolwent Studium Aktorskiego przy Teatrze Żydowskim im. Ester Rachel Kamińskiej został jego etatowym aktorem (1971–1991). Zagrał tam m.in. Kopła w Wielkiej wygranej (1972, reż. J. Rotbaum), Hunona w Dybuku (1973, reż. S. Szurmiej), Happy’ego w Śmierci komiwojażera (1975, reż. S. Szurmiej), Benię Krzyka w Zmierzchu (1976, reż. A. Witkowski), Christiana Hortkopfa w Jakubie i Ezawie (1980, reż. J. Berger). W 1976 zdał w Warszawie eksternistyczny egzamin dla aktorów dramatycznych. Wystąpił także w wielu filmach i serialach, z których najważniejsze to Sanatorium pod klepsydrą (1974), Dybuk (1979), Austeria (1982), Królewskie sny (1990), Szuler (1991) i Faceci do wzięcia (2006). W latach 1990–1993 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Muzycznego Operetki Wrocławskiej – obecny Teatr Capitol, głównym reżyserem Opery Wrocławskiej oraz starszym wykładowcą Akademii Muzycznej we Wrocławiu. Pełnił także funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru Muzycznego Roma (1992–1994), głównego reżysera Teatru Żydowskiego (1996–1997), dyrektora generalnego Stowarzyszenia Niezależnych Autorów Radiowych i Telewizyjnych (1996–2000). Był twórcą i dyrektorem artystycznym Festiwalu im. Anny German w Zielonej Górze (2001–2007), wykładowcą w Wyższej Szkoły Komunikowania i Mediów Społecznych im. Giedroycia (2004–2005), a od 2002 roku jest dyrektorem Agencji Teatralno-Filmowej AGART przy Fundacji Odrodzenie. Od wielu lat współpracuje z teatrami w całej Polsce jako reżyser, inscenizator i choreograf. Ma w dorobku ponad sto realizacji, m.in. Sztukmistrza z Lublina, Cymes! Cymes!, Wielką wodę, Zorbę i Skrzypka na dachu. Wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi za osiągnięcia w dziedzinie kultury (1985), Medalem 30-lecia Agencji Artystycznej PAGART za promowanie kultury polskiej za granicą (1987), Grand-Prix na Festiwalu Sztuki Aktorskiej w Kaliszu za musical Piaf (1993), Grand-Prix na festiwalu w Moguncji za reżyserię spektaklu Sztukmistrz z Lublina (1994, Teatr Współczesny we Wrocławiu), Złotą Łódką za reżyserię spektaklu Skrzypek na dachu (2000, Teatr Muzyczny w Łodzi, w kategorii Spektakl Roku), Złotymi Maskami za reżyserię spektaklu Skrzypek na dachu (2004, Teatr Bagatela, w kategorii Spektakl Roku), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi w dziedzinie kultury (2005).
Ota Pavel
właść. Otto Popper (1930–1973)
Czeski pisarz, dziennikarz i reporter sportowy. Wczesne dzieciństwo spędził w Pradze, potem jego rodzina przeprowadziła się do rodziców ojca do Buštěhradu. W czasie II wojny światowej jego ojciec oraz bracia, Jiří i Hugo, zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego, on zaś z matką Herminą, która była Czeszką, pozostał w Buštěhradzie. W wieku trzynastu lat pracował jako górnik w kopalni w Kladnie. Po wojnie jego ojciec i bracia szczęśliwie wrócili żywi, on zaś skończył szkołę handlową i językową. Przez pewien czas trenował hokejową młodzież w praskim klubie Sparta. Od 1949 roku pracował jako komentator sportowy w Czechosłowackim Radiu oraz jako reporter sportowy w czasopismach „Stadion” i „Československý voják”. Swoje reportaże-opowiadania o tematyce sportowej zaczął od 1964 roku wydawać w formie książkowej. W lutym 1964 roku zapadł na ciężką chorobę psychiczną, zdiagnozowaną jako cyklofrenia, psychoza maniakalno-depresyjna z elementami schizofrenii. Walcząc z chorobą szukał oparcia na łonie przyrody, łowiąc ryby. Nie przestał jednak pisać – w tym czasie powstały jego najsłynniejsze dzieła, wspomnienia z dzieciństwa i młodości. Z choroby nigdy się nie wyleczył.
Recenzje
teatralny.pl | Gazeta Wyborcza | kempinsky.pl | e-teatr | krakow.pl | lovekrakow | TVP | Dziennik Teatralny